2014: jaar van de banken(unie).

Ogenschijnlijk is het vuurtje van de Europese schuldencrisis gedoofd. Maar door experts wordt regelmatig gewaarschuwd dat deze veenbrand weer kan oplaaien. De liquiditeiten van de ECB hebben de woningen tot nu toe nat gehouden, maar er moet meer gebeuren.

Banken en overheden zijn door de schuldencrisis nauw met elkaar verbonden geraakt, waarbij de overheden en Europa de rol van “lender of last resort” hebben gekregen. Vermindering van de risico’s voor de belastingbetaler kan alleen als die banden worden doorgesneden en banken zelf hun broek ophouden bij een crisis. In de column(Zombie)banken de AQR van 3 november is ingegaan op de nieuwe rol van de ECB als toezichthouder op de grootste Europese systeembanken. De genoemde Asset Quality Review zal een belangrijke bijdrage moeten leveren aan het herstel van het vertrouwen in het bankwezen.

Maar behalve het ECB-toezicht kent de Europese bankenunie twee andere onderdelen: het resolutiemechanisme voor het afwikkelen van probleembanken en het ontwikkelen van één Europees depositogarantiesysteem. Ook de komende week zal er weer voorgang op dit gebied zijn, maar traag … heel traag. Het plannenmaken moet in 2014 zijn afgerond, maar uiteindelijk pas in 2018 moeten alle onderdelen van de bankenunie op hun plaats staan en moet er een begin zijn gemaakt met het vullen van de noodfondsen. Uit bijdrages van het bankwezen zelf.

Maar wat als er in de tussentijd een kleine of grote bank in gevaar dreigt te komen?  De onwil van de nationale overheden om over de nationale grens heen bij te dragen aan de redding van een bank in ander land druipt ervan af. De neiging bestaat dus om maatregelen naar voren te halen, met name die de commerciële banken zelf moeten nemen. In de column van 3 november  kwam al aan bod dat Europese banken een groot tekort aan eigen vermogen hebben: in vergelijking met Amerikaanse banken,  in vergelijking met het niet-financiële bedrijfsleven en wellicht ook straks op basis van de normen van de toezichthouders. Wij verwachten dat de drang om snel meer eigen vermogen op te halen niet alleen vanuit universitaire hoek, maar ook vanuit overheids- en centrale bank-hoek zal toenemen. In 2014 zou dit wel eens dé issue van het jaar kunnen worden voor de bankensector. De quasi beursgang van de Rabo-ledencertificaten past in dit plaatje.

Naar verwachting zullen er ook snel duidelijke regels komen/moeten komen, welk bail-in mechanisme van toepassing zal zijn als een (nationale) bank  failliet gaat.  Daarmee wordt bedoeld welke kapitaalverschaffers al dan worden ontzien bij een faillissement.  Het doorbreken van de band tussen overheden en banken wordt zo nog explicieter gemaakt.

De figuur hieronder toont in welke volgorde – indien nodig – de kapitaalverstrekkers van boven naar beneden worden aangesproken. Alleen depositohouders onder de grens – van b.v. € 100.000 – worden dan (in het slechtste geval) ontzien. Het staat – nog – vrij aan de nationale autoriteiten om de limiet en de plaats van de limiet te bepalen.

Figuur Volgorde bij bail-in

Aandelen

Achtergestelde schuld

Senior schuld

Deposito’s boven de limiet

—— Limiet voor depositoverzekering —————–

Deposito’s onder de limiet

Bron: Re-capitalisation of banks, Sylvester C.W. Eijffinger, december 2013.

Het zou een goede zaak zijn voor aandelen- en obligatiebeleggers als overheden snel – dat wil zeggen vóórdat een bank in problemen komt – expliciet maken welke bail-in regels zij hanteren. SNS-beleggers hadden er hun voordeel mee kunnen doen.

Sinds 2008 weten vermogensbeheerders al te goed dat niet elke banklening hetzelfde risico in zich draagt. Met de bankenunie op komst zal zorgvuldig kijken naar de modaliteiten van elke obligatie nog belangrijker worden.